توسعه و تلاش برای توسعه یافتگی – در حال تکمیل شدن

چند روزی روی تحقیقات بازار کشورهای عمان و دبی کار می‌کنم و طبیعتا دریچه شناختم از روی داده‌هایی که توسط دولت یا بخش خصوصی به اشتراک گذاشته شده هست و در ادامه راجع به همین داده‌ها قراره باهم صحبت کنیم و از یک دریچه تک بعدی به توسعه یافتگی یک کشور نگاهی بندازیم.

OpenData یا داده‌های باز

چندسالی که در کشور‌های پیشرفته و درحال توسعه در دنیا مفهومی تحت عنوان Open Data شکل گرفت که مبتنی بر این ایده است:

برخی از داده‌ها باید به‌صورت رایگان در اختیار همه قرار گیرد تا بتوانند آن را آن‌گونه که می‌خواهند استفاده، باز استفاده و منتشر کنند، بدون آنکه با محدودیت حق نشر (Copyright)، حق اختراع (Patent) و یا سایر محدودیت‌ها مواجه شوند.

Open data is data that is openly accessible, exploitable, editable and shared by anyone for any purpose. Open data is licensed under an open license.^[1][2][3]

Source: wikipedia

خیلی از شرکت‌ها و دولت‌ها به این مفهوم پیوستند و بخشی از اطلاعات خود را بصورت رایگان در دسترس عموم قرار می‌دهند.

این مطلب قرار نیست صرفا راجع به تشریح مفهوم Open Data باشه اما بیان این مقدمه برای درک ادامه متن لازم بود.

توسعه از دریچه داده‌ها

توسعه یافتگی یک کشور در مفهوم کلی آن پارامتر‌های بسیاری دارد که طبیعتا نه سواد من جوابگوی بررسی همه آن‌ها است و نه می‌توان در یک متن وبلاگ در مورد آن نوشت اما شاید از دریچه داده‌های آزاد بتوان گوشه‌ای از آن را بررسی کرد.

ایجاد یک زیرساخت ارائه داده‌ بیشتر از اینکه نیاز به تجهیزات فنی و نرم افزارهای پیشرفته باشد به یک مدل ذهنی نیاز دارد. این که ما ارائه داده‌های مختلف را تهدید امنیتی تلقی نکنیم و با ارائه آزاد آن سلیقه‌ای رفتار نشود

من با بررسی 4 کشور شامل کانادا، هلند، عمان و دبی به سطوح متفاوتی از جمع‌آوری، طبقه‌بندی و ارائه داده رسیدم بعنوان مثال صرفا در شاخص طبقه‌بندی جمعیتی در کانادا 97 شاخص اصلی و بیش از 1500 شاخص فرعی تقسیم‌بندی می‌شود که از تقسیم بندی سنی و درآمدی تا تقسیم بندی جمعیتی به تفکیک ملیت و زبان را شامل می‌شود.

این شاخص‌ها در کشور دبی و عمان صرفا به تعداد جمعیت به تفکیک سال و شهروند و غیرشهروند بودن تقسیم می‌شود.

در همه آمارهای جمعیتی، تاریخ آخرین آپدیت اطلاعات بین سال 2020 تا 2022 بوده است.

جالبه که بدونیم آخرین جمع‌آوری داده‌های جمعیتی ایران متعلق به سال 1395 (7 سال قبل) است و شامل شاخص تعداد جمعیت و تفکیک سنی تا 80 سال است.

در کشور‌های با سیاست ارائه داده آزاد گروه‌های جمع‌آوری و ارائه داده‌ها به 18 بخش است که شامل جمعیت، کسب و کار، اقتصاد، سلامت، و… تقسیم‌بندی می‌شود.

اهمیت ارائه داده بصورت آزاد

در کشور‌های پیشرفته و کشورهایی که تلاش برای پیشرفته شدن دارند ارائه داده‌ها به صورت آزاد اهمیت زیادی دارد چرا که این اطلاعات برای برنامه‌ریزی در بخش اجرایی و حاکمیتی کشور، تحقیقات دانشگاه‌ها و همچنین توسعه کسب و کارهای خصوصی نقش مهمی دارد.

شناخت بازار هدف برای کسب و کارهای b2b  و b2c پایه‌ای‌ترین و اصلی‌ترین نقطه شناخت گروه مشتریان و ویژگی‌های آن‌ها است.

در اواخر سال 1401 یکی از مسئولین دولت ایران اعلام کرد که ما می‌خواهیم روند ورود سرمایه گذار خارجی در کشور را تسهیل کنیم.

ورود سرمایه‌گذار خارجی نیاز به شفافیت زیرساخت‌های قانونی و ظرفیت‌های داخلی دارد که با جمع‌آوری و ارائه داده‌ها بصورت آزاد، همگانی، رایگان و دور از نگاه‌های امنیتی و تئوری‌های توطعه انجام پذیر است.

عدم وجود داده‌ها بصورت آزاد باعث می‌شود تا نهاد‌های اجرایی و نظارتی(غیر امنیتی) ایران در بخش‌های مختلف نتوانند به منابع و فرآیندها نظارت داشته باشند و تصمیم گیری منطبق بر واقعیت موجود را انجام دهند. این موضوع تاحدی ضعیف است که شفاف نبودن ساختار‌ها و زیرساخت‌ها تبدیل به یک رویه شده است و هیچگونه داده‌ای بصورت شفاف ارائه نمی‌شود و یا درصورت ارائه داده‌ها تاریخ انتشار آن بیش از 5 سال قبل است.

نمونه‌هایی از طبقه‌بندی و ارائه داده‌های آزاد در وبسایت دولت کانادا:

گستردگی و دسته‌بندی متنوع داده‌ها و بروز بودن آن طبیعتا علاوه بر شفافیت، کمک زیادی به تصمیم گیری در سطح خرد و کلان می‌کند

بعنوان مثال در کشور اگر داده‌های بخش تولید انواع محصولات باغات و مرکبات جمع‌آوری و دسته‌بندی می‌شد، عرضه این محصولات از تولید کننده تا مصرف کننده در کل کشور مدیریت می‌شد و احتمالا با خرابی محصول و یا کمبود آن در مناطق مختلف کشور کمتر مواجه می‌شدیم.